فرانسه زبانی در کانادای متحد

دکتر محسن حافظیان؛

بخش نخست این مطلب را به قلم توانای آقای دکتر حافظیان اینجا خوانده اید و اینک خواننده بخش دوم مطلب هستید.

الف. پس از شکست حزب میهن پرستان، انگلستان در سال ۱۸۳۸ لرد درهام (Lord Durham) را به عنوان فرماندار کل کانادای بالادست و کانادای پایین دست برمی¬گزیند. بالابردن شمار انگلیسی زبانها، ادغام فرانسه زبانها در جامعۀ انگلیسی زبان، برچیدن مجلس شورای کبکی و برپایی یک مجلس شورا برای کل کانادا و حذف تقسیمات اداری و نظامی کانادای بالا دست و پایین دست و متحد کردن کانادا از مهمترین برنامه های این فرستادۀ حکومت انگلیس است. فرانسوی زبانهای کبک و کلیسای کاتولیک با این برنامه ها طبیعتا مخالفند ولی توان مقابله با آن را ندارند. چنین است که «پیمان اتحاد» (Acte d’Union)  در سال ۱۸۴۰ در لندن توسط مجلس به تصویب می رسد و در کانادایی که دیگر «کانادای متحد» نام دارد به اجرا گذاشته می شود. در اجرای قوانین این پیمان، اتحاد کانادا به انجام می رسد، تنها یک مجلس شورا وجود دارد که در آن هم فرانسوی زبانها و هم انگلیسی زبانها حضور دارند، قدرت سیاسی کانادایی¬های فرانسه زبان محدود می شود، زبان انگلیسی تنها زبان رسمی مجلس شورا شناخته می شود. نتیجۀ بلافصل این ادغام در اقلیت قرار گرفتن فرانسوی زبانان در درون کانادای متحد است. در سال ۱۸۶۷، در اقلیت بودن این گروه زبانی با افزوده شدن استانهای نیوبرونزویک (Nouveau Bronswick) و نوول اکس (Nouvelle Ecosse) به کنفدراسیون کانادا، تشدید می شود.

 

ب. در سال ۱۸۴۸، حکومت انگلیس تصمیم می گیرد که اختیاراتی به دولت کانادا در حوزۀ سرپرستی اش واگذار کند. به این دولت، «دولت مسئول» نام می دهند. این دولت مسئول در سال ۱۸۴۹، با وجود اعتراض انگلیسی زبانها، استفاده از زبان فرانسوی را در مجلس شورا می پذیرد و بدنبال دیگر تغییرات، دانشگاه لاوال کبک به عنوان نخستین دانشگاه فرانسوی زبان آمریکای شمالی گشایش می یابد. 

ج. پا گرفتن «کنفدراسیون» کانادا در سال ۱۸۶۷ آغاز تحولات سیاسی و اجتماعی بسیاری است. همان گونه که پیشتر گفتیم، در این سال استانهای نیوبرونزویک (Nouveau Bronswick) و نوول اکس (Nouvelle Ecosse) به کنفدراسیون می پیوندند. در سالهای بعدی، استانهای  مانیتوبا (Manitoba) در سال ۱۸۷۰، بریتیش کلمبیا (Colombie-Britannique) در سال ۱۸۷۱، ایل دوپرنس ادوارد (l’île-du-Prince-Édouard) در سال ۱۸۷۳، آلبرتا (Alberta) و ساسکاچوان (Saskatchewan) در سال ۱۹۰۵ و ترنوف (Terre-Neuve) در سال ۱۹۴۹ به این کنفدراسیون پیوسته و دامنۀ جغرافیایی کانادای متحد را گسترش می دهند. کنفدراسیون دو دولت را به رسمیت می شناسد، دولت فدرال و دولت استانی. در این وضعیت و با این که کنفدراسیون زبان فرانسه را به عنوان یکی از زبانهای رسمی کانادا می شناسد، زبان فرانسه تنها زبان یک اقلیت در درون کاناداست. در این دوران، متون رسمی دولتی از فرانسه به انگلیسی ترجمه می شوند ولی متنهای انگلیسی به فرانسه ترجمه نمی شوند و نمایندگان کبک در پارلمان فدرال برای این که فهمیده شوند به انگلیسی باید سخن بگویند. با این که زبان فرانسه یکی از زبانهای رسمی است، تا نوشته شدن این زبان روی اسکناسها و تمبرهای پستی باید هنوز سالهای زیادی را منتظر ماند.  

د. انقلاب صنعتی کانادا از سال ۱۸۷۰ آغاز می شود. برپایی گستردۀ کارخانه ها و مکانیزه شدن کشاورزی تغییرات بسیاری را در ترکیب اجتماعی به وجود می آورد؛ بسیاری از فرانسوی زبانها که کشاورزند و توانایی رقابت با کشاورزی صنعتی مالکان انگلیسی زبان را ندارند، به شهرها روی می آورند و به کارگری در کارخانه هایی می پردازند که مالکیت اکثر آنها در دست انگلیسیهاست و بخشی از این فرانسه زبانها برای همیشه کانادا را ترک می گویند و به آمریکا می روند. با تسلط قطعی انگلیسی زبانها در حوزۀ اقتصاد زبان انگلیسی هم زبان محل کار می شود، تابلوهای مغازه ها تماما به انگلیسی نوشته می شوند و از اهمیت زبان فرانسه در حوزۀ کار و اقتصاد به شدت کاسته می شود. در واکنش با شرایطی این چنین است که در سال ۱۹۱۰ ، ارمان لاورین (Armand Lavergne) نمایندۀ مجلس درخواستی را به امضای حدود دو میلیون کبکی می¬رساند و سپس آن را به مجلس شورا ارایه می دهد و به  تصویب قانونی  می رساند. بنا به این قانون، که به نام همان نماینده نامیده شده است، مقرر می شود که در مکانهایی که خدمات عمومی ارایه می شود (بیمارستانها، مدارس،…) به مراجعه کنندگان به هر دو زبان خدمات ارایه شود. 

ه. آغاز جنگ جهانی اول (۱۹۱۴) پردۀ دیگری از اختلافهای انگلیسی زبانها و فرانسوی زبانها را به نمایش می گذارد. انگلیسی زبانهای کانادای متحد مایلند که برای انگلستان و همدوش سربازان انگلیسی  بجنگند، مسئله ای که دلخواه فرانسوی زبانان نیست. این مسئله در امر سربازگیری در کبک و فرار بسیاری از مشمولین فرانسه زبان خود را نشان می دهد. تا آغاز جنگ جهانی دوم (۱۹۳۹) بجز یک تلاش بی سرانجام، مسئلۀ درخور دیگری در حوزۀ زبانی اتفاق نمی افتد. در دوران پس از بحران اقتصادی سال ۱۹۳۰، گرایشهای ملی گرایانه در کبک تشدید می شود و حزبی به نام « اتحاد ملی» (Union Nationale)  در کبک پا می گیرد. نخست وزیر وقت موریس دوپلسی (Maurice Duplessis) در سال ۱۹۳۷ قانونی را می گذراند که بنا به مفاد آن به زبان فرانسه در صحنۀ اجتماع توجه بیشتری می شود. در مقابل واکنش انگلیسی زبانان که شریانهای اقتصادی کبک را در دست دارند، این قانون به فراموشی سپرده می شوند.

و. با جنگ جهانی دوم، اختلاف موضع فرانسوی زبانها و انگلیسی زبانها بر سر شرکت کردن در جنگ دوباره شعله ور می شود. نخست وزیر کانادا برای حل این تنش یک همه پرسی برگزار می کند که اقلیت فرانسه زبانان کانادا بازندۀ آنند و به همراه انگلیسی زبانها به جنگ کشیده می شوند. از پایان جنگ تا انقلاب آرام کبک (Révolution tranquille) رشد سریع جمعیت فرانسوی زبانهای کبک، رشد شهرها دو پدیدۀ مهم تاثیر گذاری اند که در حوزۀ فرانسوی زبانی اتفاق می افتند.

ادامه دارد……