در قسمت اول این نوشتار (در شماره نهم پرنیان)، به مقایسه ابعادی از قوانین مربوط به تابعیت در ایران و کانادا و شباهت‌ها و تفاوت‌های آنها پرداختیم. در این قسمت به ابعاد دیگری از این بحث می‌پردازیم.
بر اساس ماده ۹۷۸ قانون مدنی ایران، به کودکانی که در ایران از اتباع کشورهایی متولد شده‌اند که در آن کشورکودکان متولد شده از اتباع ایرانی را به موجب مقررات شهروند خود محسوب داشته و رجوع آنها را به تابعیت ایران منوط به اجازه می‌کند معامله متقابل خواهد شد. همچنین با توجه به قانون ۱۹۷۷میلادی در خصوص تابعیت کانادا، تولد در آن کشور را یکی از راه‌های تحصیل تابعیت کانادا می‌داند. حال با توجه به قانون مدنی ایران به صرف تولد کودکی در ایران از پدر و مادر خارجی به او تابعیت ایرانی اهدا یا تحمیل نمی‌شود، ولی در کشور کانادا به صرف تولد کودکی در آنجا به او تابعیت کانادا می‌دهند. بنابراین، در این مورد مطابق ماده ۹۷۸ قانون مدنی ایران با کودکان متولد شده از اتباع کانادایی در ایران رفتار متقابل خواهد شد. یعنی همان‌گونه که به اجبار به کودکان متولد شده از پدر و مادر ایرانی در کانادا تابعیت کانادا داده میشود در ایران نیز با اتباع کانادایی یعنی با کودکان متولد شده از پدر و مادر کانادایی در ایران و هر کشور دیگر که این قاعده را رعایت کند رفتار متقابل انجام میشود. نگاهی به رفتار هر دو کشور نشان می‌دهد که این عمل و رفتار از سوی هر دو کشور باعث افزایش موارد تابعیت مضاعف در هر دو کشور میشود.
براساس قانون تابعیت کانادا به دو روش افراد تابعیت کانادایی خود را از دست می‌دهند: الف) کسب داوطلبانه تابعیت کشور دیگری به وسیله یک تبعه کانادایی۲۱ ساله با بالاتر در حالیکه خارج از کانادا باشد. ب) چنانچه پدر و مادر فرزند زیر۲۱ سال تابعیت کانادایی خود را از دست بدهند تابعیت فرزندان آنها نیز از دست می‌رود. هر چند بر اساس اصل ۴۱ قانون اساسی ایران تابعیت ایرانی حق مسلم هر شهروند ایرانی است اما در دو مورد سلب تابعیت از شهروند ایرانی پیش‌بینی شده است؛ الف) در صورتی که تبعه ایران به درخواست خود تابعیت ایران را از دست دهد. ب) در صورتی‌که به تابعیت کشور دیگری درآید.
با توجه به قوانین و مقررات هر دو کشور در خصوص چگونگی از دست دادن تابعیت در هر دو کشور، این گونه به نظر می‌رسد که اتباع کانادایی و ایرانی با درخواست خودشان می‌توانند تابعیت کشورشان را از دست بدهند و اجبار برای ترک و سلب تابعیت وجود ندارد. بنابرین در این قسمت تقریباً هر دو کشور رفتار یکسانی با اتباع خود دارند. پس در صورتی که اتباع دو کشور خواهان ترک تابعیت کشور خود باشند با آنها تحت شرایطی موافقت میشود. البته در کانادا شرط سن نیز اهمیت دارد و تبعه‌ای می‌تواند به صورت داوطلبانه تابعیت کشور دیگر را کسب کند که حداقل ۲۱ سال داشته باشد. بند ۱ ماده ۹۸۸ قانون مدنی ایران شرط تحصیل تابعیت کشور بیگانه به صورت داوطلبی را ۲۵ سال تمام دانسته است. با این حساب تفاوت قانون دو کشور در اندازه سن می‌باشد که در کانادا ۲۱ سال و ایران ۲۵ سال تمام برای خروج از تابعیت هر دو کشور مورد نیاز می‌باشد.
مطابق قانون تابعیت کانادا، اگر پدر و مادر فرزندان زیر ۲۱ سال تابعیت کانادایی خود را از دست بدهند تابعیت فرزندان آنان نیز از دست خواهد رفت، اما در قانون تابعیت ایران این طور نیست. بطوری‌که اگر پدر و یا مادر ایرانی ترک تابعیت ایران کند این ترک تابعیت به فرزندان و همسر وی سرایت نمی‌کند مگر به درخواست آنها و با اجازه هیئت دولت این امر امکان خواهد داشت. بنابراین اگر هیئت دولت اجازه ترک تابعیت را صادر نکند، ترک تابعیت واقع نخواهد شد. نکته دیگر اینکه در قانون مدنی ایران مبحث تابعیت در مورد ترک تابعیت تفاوتی بین زن و مرد دیده نمی‌شود. اما آنچه که مشهود است این است که «ترک تابعیت شوهر هیچگونه اثری بر تابعیت زن و فرزندان وی نمی‌گذارد…».
نکته دیگری که باید به آن توجه داشت این است که درصورتی که زن ایرانی بدون شوهر بخواهد ترک تابعیت ایران کند با مشکلی مواجه نخواهد شد، اما اگر وی دارای فرزندانی باشد و از طرفی آن فرزندان دارای پدر و جد پدری نیز نباشند و به سن ۲۵ سال نیز نرسیده باشند می‌توانند به پیروی از درخواست مادر تقاضای ترک تابعیت نمایند. این امر در تبصره ماده ۹۸۸ قانون مدنی ایران آمده است، که می گوید ترک تابعیت زن ایرانی بدون شوهر پیش‌بینی شده است و این ترک تابعیت زن ایرانی بدون شوهر بر تابعیت فرزندان وی نیز اثر می‌گذارد. قانون این امتیاز را فقط به مادر داده و آنهم در صورتی که شوهر او فوت کرده باشد و فرزندان وی دارای جد پدری نیز نباشند. نکته‌ای که نباید فراموش شود این است که در خصوص فرزندان پسر این‌گونه زنان که به سن ۱۸ سالگی رسیده‌اند، در صورت ترک تابعیت مادر، ابتدا باید وضعیت خدمت نظام وظیفه خود را مشخص کنند.
بین قانون ایران و کانادا در شرائط تحصیل تابعیت تفاوتهایی وجود دارد. شرایط پذیرش تابعیت کانادا مطابق قانون تابعیت آن کشور داشتن ۱۸ سال تمام یا بیشتر، اقامت دائم در کانادا به مدت ۳ سال قبل از ۴ سال که تقاضای تابعیت داده، داشتن اطلاعاتی نسبت به کانادا پس از یک امتحان، مطلع بودن از حقوق و وظایف شهروندی کانادا و نداشتن سابقه کیفری است. اما شرایط اشخاصی که خواهان تابعیت ایران هستند مطابق ماده ۹۷۹ قانون مدنی ایران؛ داشتن ۱۸ سال تمام، سکونت ۵ سال متوالی یا متناوب در ایران، فراری از خدمت نظامی نبودن، عدم محکومیت در هیچ مملکتی به جنجه مهم یا جنایات غیرسیاسی است. شرط داشتن توان مالی در ماده ۲نظام‌نامه مصوب ۳/۲/۱۳۱۴ قانون تابعیت ایران آمده است که متذکر میشود متقاضیان تابعیت ایران باید از مکنت کافی یا شغل معین برخوردار باشند. ایران افرادی را به تابعیت می پذیرد که از حداقل توانایی مالی برای اداره زندگی خود بهره‌مند باشند. ضمناً در قانون و نظام‌نامه تابعیت ایران شرط آشنایی با زبان فارسی، تاریخ ایران، قانون اساسی و سوگند وفاداری برای متقاضیان تابعیت ایران آمده است.
تفاوت دیگر قانون تابعیت ایران و کانادا این است که در قانون شرط عدم فرار از خدمت سربازی آمده است که طبعاً این شرط صرفاً برای مردان آورده شده است اما برای تحصیل تابعیت کانادایی چنین شرطی لازم نیست گو اینکه در کانادا اصلا خدمت سربازی اجباری نیست.
در بند ۴ ماده ۹۷۹ قانون مدنی ایران یکی از شرایط پذیرش به تابعیت ایران عدم محکومیت به جنحه مهم یا جنایات غیر سیاسی در هیچ کشوری است. با توجه به این بند از قانون مدنی تمام کسانی که خواهان تابعیت ایران هستند، نباید آدم‌های خطرناک، جانی، قاتل و… باشند، در این صورت هرگز به تابعیت ایران پذیرفته نمی‌شوند. البته مخالفان سیاسی و کسانی که از مخالفان سیاسی دولت‌هایشان تلقی می‌شوند با دید جنایتکار و جانی دیده نمی‌شوند. به نظر می‌رسد همه کشورها در شرایط معمولی حاضر به پذیرش تبعه خطرناک و قاتل و آدمکش بعنوان تبعه خود نباشند. اما نکته قابل توجه اینکه در سال ۱۹۰۶میلادی قانون مهاجرت در کانادا در راستای ممانعت از ورود افرادی که دارای جرائم سنگین بودند و ممکن بود موجبات اختلال در نظم و آرامش عمومی را فراهم نمایند تصویب گردید. مطابق همین قانون افرادی که دارای سابقه کیفری بودند و همچنین افرادی که دارای سابقه بستری شدن در بیمارستان روانی بودند به عنوان افراد ممنوع‌الورود به کشور کانادا محسوب می‌شدند. اما عدم ابتلا به بیماری روانی از شرائط اخذ تابعیت ایرانی قلمداد نشده است.
کسب تابعیت بوسیله ازدواج در هر دو نظام حقوقی ایران و کانادا تقریباً یکسان است. قاعده به این منوال است که هر زن خارجی با اتباع مرد این دو کشور ازدواج نماید، تابعیت این دو کشور به آنها تحمیل میشود. بنابراین، در قوانین و مقررات هر دو کشور یکی از راه‌های تحصیل تابعیت ایران و کانادا ازدواج زنان خارجه با مردان این دو کشور می‌باشد. [در مورد کانادا، عکس این حالت یعنی ازدواج مرد خارجی با زن کانادایی هم نتیجه مشابه دارد.]
کودکانی که از پدر و مادر کانادایی در خارج متولد می‌شوند مطابق قوانین تابعیت کانادا، کانادایی محسوب می‌شوند؛ این قاعده در مقررات تابعیت ایران یعنی قانون مدنی مشابه می‌باشد، بنابراین تمام کودکان متولد شده از اتباع ایرانی و کانادایی (پدر و مادر) در سراسر جهان ایرانی و کانادایی محسوب می‌شوند. بنابراین، کانادایی‌های ایرانی‌تبار به ایران سفر کنند و فرزندی را در ایران متولد کنند، این فرزند نیز به تبع پدر و مادر خود کانادایی محسوب میشود.
برای آشنایی بیشتر با تالیفات و آرا دکتر دیانی به وبسایت www.dayanilawyer.tk مراجعه نمایید و یا به آدرس
email:adn۶۴@yahoo.com ایمیل بزنید.
ثبت دیدگاه